Kariera sędziego piłkarskiego może być równie ciekawa, jak przygoda piłkarza. Aby jednak zostać topowym arbitrem trzeba przejść bardzo długą drogę. Każdy, nawet najlepszy sędzia piłkarski, zaczynał kiedyś od zera.
Spis treści:
Jak zostać sędzią piłkarskim?
Początek każdej przygody z gwizdkiem rozpoczyna się od kursu organizowanego przez wojewódzki związek piłki nożnej. Aby przystąpić do takiego kursu należy spełnić kilka warunków:
- mieć ukończone 16 lub 17 lat (w zależności od województwa) – jeśli nie masz 18 lat należy przedstawić zgodę prawnego opiekuna
- mieć wykształcenie średnie (lub być w trakcie nauki w szkole ponadgimnazjalnej)
- złożyć oświadczenie o niekaralności – sędzia musi oznaczać się nieposzlakowaną opinią
Niektóre organy PZPN wymagają także zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do czynnego sędziowania. Choć nie jest to standardem, to nie może dziwić – sędzia piłkarski w trakcie meczu pokonuje bardzo dużą liczbę kilometrów, a szaleńcze tempo gry wymaga od niego maksymalnego skupienia i koncentracji. Właśnie dlatego każdy sędzia musi być bardzo dobrze przygotowany do uprawiania swojego zawodu pod kątem kondycyjnym, bowiem czas sędziów z „delikatną” nadwagą minął bezpowrotnie.
W prawie każdym związku piłki nożnej stosowana jest niepisana zasada, że większą szansę na udział w kursie sędziowskim mają ci, którzy grają lub grali w piłkę – nawet w niższych klasach rozgrywkowych.
Jeśli spełniasz te wymagania to możesz myśleć o kursie sędziowskim. Trzeba jednak pamiętać, że bycie sędzią piłkarskim wymaga nie tylko dogłębnego poznania reguł gry, ale też ogromnej odporności psychicznej i pewności siebie. Sędziowanie meczów, niezależnie od klasy zawodników, może być sporym wyzwaniem dla kogoś o słabej psychice. Sędzia piłkarski musi być odporny na szydzących i bluzgających kibiców czy „wszystkowiedzących” zawodników. Te kwestia to ciemna strona tego zawodu.
Przyszły sędzia piłkarski musi być przygotowany na drobne wydatki. Kurs sędziowski kosztuje około 200 złotych i trwa blisko 3 miesiące. Nie różni się od znacznie od innych testów z różnych dziedzin. W trakcie zajęć teoretycznych kandydat na sędziego pozna przepisy gry, zapozna się z wykładnią podejmowanych przez arbitra decyzji i przyswoi wszystkie zasady niezbędne do prowadzenia meczu piłki nożnej. Warto wspomnieć, że przepisy gry w piłkę nożną nieustannie są nowelizowane, nauka nie kończy się zatem na kursie. Sędzia piłkarski, jak każdy inny człowiek, uczy się przez całe życie.
Po ukończeniu wykładów przyszli sędziowie muszą przystąpić do egzaminu, który składa się z części teoretycznej i praktycznej. W pierwszej z nich na kursantów czekają pytania. Aby pozytywnie zaliczyć ten etap należy bardzo dobrze poznać przepisy gry, gdyż niezbędny będzie wynik na poziomie minimum 70%. Z kolei druga część egzaminu ma za zadanie sprawdzić, jak arbiter kondycyjnie poradzi sobie z prowadzeniem meczu. Ta jest podzielona na dwa oddzielne elementy. W pierwszej należy wykonać 6 sprintów na odcinku 40 metrów. Maksymalny czas na każdy sprint to 6,4 sekundy. W drugiej trzeba pokonać 10 okrążeń po 400 metrów każde stosując się do następujących wytycznych:
- 4 x 75 metrów biegu – maksymalny czas to 17 sekund
- 4 x 25 metrów marszu – maksymalny czas to 24 sekundy
Jeśli pozytywnie uda ci się przebrnąć przez kurs to możesz uważać się za sędziego piłki nożnej. Co prawda zaczniesz od prowadzenia meczów zawodników w niższych klasach rozgrywkowych lub rozgrywkach młodzieżowych, ale z biegiem czasu możesz myśleć o pięciu się wzwyż sędziowskiej hierarchii. Każdy poprowadzony mecz zbliży cię do awansu do wymarzonego topu. By dotrzeć do Ligi Mistrzów UEFA trzeba będzie zmierzyć się z szarą rzeczywistością niższych klas rozgrywkowych w naszym kraju. Polski system rozgrywek składa się z ośmiu lig. Są to kolejno:
- B klasa
- A klasa
- klasa okręgowa
- IV liga
- III liga
- II liga
- I liga
- Ekstraklasa
To, jak szybko sędzia zamieni popularną „Serie B” na najlepszą ligę w Polsce zależy od decyzji wojewódzkiego związku piłki nożnej, a także PZPN. Jeżeli sędzia piłkarski udowodni, że przepisy gry ma w małym palcu, a presja związana z prowadzeniem rozgrywek nie jest dla niego dużym obciążeniem to może liczyć na awans po sezonie, lub – w przypadku bardzo dobrej dyspozycji – nawet po jednej rundzie. Trzeba jednak zaznaczyć, że droga na szczyt to zazwyczaj kilka lub nawet kilkanaście lat.
Strój sędziego piłkarskiego – jaki?
Sędziowie piłkarscy muszą wyróżniać się spośród 22 zawodników biorących udział w meczu. Ich strój musi się zatem odznaczać i na pewno nie może być tego samego koloru, co trykoty piłkarzy. Sędzia piłkarski najczęściej jest ubrany na żółto lub czarno, choć w ostatnich latach popularność szykują także komplety niebieskie czy różowe.
Podstawowym elementem ubioru arbitra piłki nożnej są – podobnie jak w przypadku piłkarzy – getry, spodenki i koszulka oraz buty piłkarskie. Trykot, podobnie jak spodenki, zawsze powinien być wyposażony w kieszonki, w których sędziowie mogą chować niezbędne w ich pracy akcesoria, o których więcej w dalszej części artykułu. Getry piłkarskie powinny być w tym samym kolorze co reszta stroju, z kolei buty powinny być wygodne, dobrze dopasowane i zapewniać swobodę w każdym kroku. Należy jednak pamiętać, że do sędziowania – podobnie jak do grania – niezbędne będą korki, aby zapewnić sobie najlepszą przyczepność na murawie.
Akcesoria, które posiadają sędziowie piłki nożnej
Akcesoria, bez których nie może obyć się sędzia piłkarski to bez wątpienia kartki. Oczywiście do prowadzenia meczu wystarczy jeden egzemplarz żółtej i czerwonej kartki. Niezbędny będzie także długopis oraz niewielki notes w którym zapisuje się ważne wydarzenia meczu – nazwiska strzelców goli oraz minuty, w których padały bramki, a także zawodników ukaranych kartkami lub inne wydarzenie związane z meczem.
Nie zapominamy także o najważniejszym – gwizdku! Ważne, by jego dźwięk był głośny i dobrze słyszalny dla zawodników. Najczęściej zawiązuje się go na sznurku, który owija się wokół nadgarstka. Dodatkowo potrzebny będzie zegarek, by mierzyć czas gry.
Ile zarabia sędzia piłkarski?
Polski sędzia piłkarski, który dostąpił zaszczytu prowadzenia meczów Ekstraklasy, nie może narzekać na niskie zarobki, gdyż ich pobory to około 13 000 złotych brutto. Do tej kwoty należy również doliczyć premie za poprowadzone zawody – 2 500 złotych dla sędziego głównego oraz 2 000 dla asystentów. Znacznie gorzej – bo blisko 10 RAZY MNIEJ – zarabiają sędziowie w I lidze. Im niższa klasa rozgrywkowa, tym niższa pensja – zarobki sędziów z lig amatorskich to maksymalnie 150 złotych netto za mecz.
Zarobki sędziego piłkarskiego za granicą – zwłaszcza w topowych lig – są znacznie wyższe. Arbiter z Hiszpanii zarabia 6000 euro za mecz, a sędziowie z Anglii mogą liczyć na roczne kontrakty w wysokości nawet 80 000 euro!
Ogromne pieniądze czekają na sędziów w Lidze Mistrzów. Arbitrzy z tzw. grupy First – a więc ci, którzy dopiero zaczynają przygodę w europejskich rozgrywkach – mogą liczyć na około 3000 euro za mecz. Pensje obiecujący sędziów z grupy Elite Development to około 5000 euro za spotkanie. Ścisła elita z grupy Elite inkasuje nawet 8000 euro za mecz!
Jeszcze większe są zarobki sędziów na mundialu. Jak podaje hiszpańska Marca – sędzia mundialu w Rosji mógł liczyć nawet na 57 000 euro za sam udział w turnieju i 2 500 euro za mecz!
Kurs sędziego piłki nożnej – gdzie można się zapisać ?
Kursy na sędziego futbolu organizowane są przez wojewódzkie związki piłki nożnej działającymi pod auspicjami PZPN. Szkolenia nie są dostępne przez cały czas, warto zatem regularnie sprawdzać strony internetowych wojewódzkich ZPN, aby być na bieżąco z najnowszymi informacjami.
Zapisy na kurs prowadzone są online, choć niezbędne może być dostarczenie niektórych dokumentów w tradycyjnej formie.
Najlepsi sędziowie piłkarscy – ranking
Sędzia piłkarski, który w 2020 roku został uznany za najlepszego na świecie to Włoch Daniele Orsato. Do ścisłej światowej czołówki należą także Björn Kuipers, Felix Brych czy Cüneyt Çakır. Wśród elity znajduje się także polski sędzia – Szymon Marciniak. Nad Wisłą wyróżnia się także sędzia Daniel Stefański, który ma już za sobą debiut w europejskich pucharach.