Futbol totalny to termin, który w latach 60. oraz 70. XX wieku wywołał prawdziwą rewolucję w świecie piłki nożnej. Ta nowatorska strategia okazała się nie tylko skuteczna, ale także wprowadziła zupełnie nowe podejście do gry. Jednak czy założenia sprzed ponad pół wieku nadal mają wpływ na współczesny futbol?
Futbol totalny – holenderski system taktyczny stworzony przez trenera Rinusa Michelsa
Futbol totalny to swoisty termin w piłce nożnej. Używamy go w odniesieniu do specyficznego podejścia do taktyki piłkarskiej. To podejście do ataku, które prowadziło do zdobycia goli, zostało sformułowane w latach 60. i 70. XX w. przez holenderskiego trenera piłki nożnej Rinusa Michelsa. Istotą futbolu totalnego jest zespołowość – cała drużyna miała atakować bronić na całej powierzchni boiska. Główną formacją taktyczną futbolu totalnego było ustawienie 1-4-3-3. System jednak był dość umowny, bo ideą był brak sztywnego podziału na pozycje. W tym ustawieniu każdy z zawodników miał zadania ofensywne i defensywne, co wymagało płynnego wymieniania się pozycjami. Oczywiście zachowanie tak wielkiej intensywności wymagało od zawodników doskonałego przygotowania motorycznego i wysokich umiejętności technicznych. Działania pressingowe prowadzone były na całym boisku piłkarskim.
Spis treści:
Rinus Michels – trener Ajaxu i reprezentacji Holandii
Holendrzy w latach 70. XX zaskoczyli wszystkich – stworzyli nowe podejście do taktyki, którego nikt wcześniej nie znał. Była to istna rewolucja. Wizjonerem był Rinus Michels – trener piłkarski, który swoje pomysły wcielał w życie najpierw w Ajaxie Amsterdam, a potem w kadrze narodowej Holandii. W 1974 prowadzona przez niego kadra Holandii – zwana Mechaniczną Pomarańczą – dotarła do finału mistrzostw świata. Mecz z RFN ostatecznie przegrali, ale to o Holendrach pisały wszystkie gazety piłkarskie świata.
Na czym polegał futbol totalny? Rozwiązania taktyczne Michelsa opierały się przede wszystkim na tym, żę wszyscy zawodnicy, niezależnie od pozycji mieli skupiać się zarówno na atakowaniu i na bronieniu w tym samym stopniu. Zawodnicy korzystał z systemu taktycznego – najczęściej 1-4-3-3 – ale w myśl założeń mieli podchodzić do wyznaczonych miejsc na murawie z dość dużym dystansem. Filozofia szkoleniowca zakładała zniesienie sztywnego podziału na pozycje piłkarskie – każdy z zawodników miał być jak najbardziej wszechstronny, by móc operować w jak największej przestrzeni boiska. Wszyscy mieli za zadanie płynnie zmieniać pozycję na boisku. Głównym czynnikiem determinującym ruchy zawodników były aktualne potrzeby zespołu. Założenia te wymagały posiadania wszechstronnych piłkarzy, którzy mogli działać tak w atakowaniu jak i bronieniu. Musieli też posiadać odpowiednią wizję i technikę. Nie było to łatwe, bowiem w tamtych czasach nie było wielu tak wszechstronnie przygotowanych zawodników. W systemach szkoleniowych dość szybko następowała specjalizacja i zawodnicy byli już szykowani pod swoje pozycje. Ważne było również przygotowanie motoryczne – założenia futbolu totalnego wymagały ciągłego pressingu i futboliści musieli odebrać piłkę, a następnie zobaczyć i zdobywać przestrzeń, by doprowadzić do sytuacji bramkowej.
Zalety korzystania z futbolu totalnego dla drużyny i indywidualnych zawodników – pressing i apozycyjna mikstura
Co daje stosowanie futbolu totalnego? Odpowiedź na to pytanie jest prosta: bardzo dużo, jeśli mamy odpowiednich zawodników. Jeśli spojrzymy na całość zespołu, to futbol totalny jest zazwyczaj bardzo atrakcyjny do oglądania. Mecze obfitują w sytuacje bramkowe, wysoki pressing i kreatywne rozwiązania na boisku. To dla ekipy stosującej futbol totalny bardzo stymulujące. Piłkarze kochają mieć wolność na murawie i mnogość rozwiązań, które są dostępne. Apozycyjność i kreatywność pozwalają zespołowi na reagowanie na sytuację na boisku – w zależności od ustawienia przeciwnika czy aktualnego wyniku spotkania, zespół potrafi zareagować w odpowiedni sposób, by przechylić szalę zwycięstwa na swoją korzyść. Każdy zawodnik – niezależnie od tego czy jest to nominalnie obrońca, pomocnik, czy napastnik, jest w takim samym stopniu odpowiedzialny za fazę atakowania i bronienia.
Co futbol totalny oznacza dla zawodnika i jego rozwoju? Przede wszystkim wszechstronność. Nauczanie tych rozwiązań do ciągłe dążenie do doskonałości zawodnika w każdej fazie gry. Obrońca musi umieć strzelać bramki, a napastnik musi umieć odbierać piłkę. Nieprzewidywalność i piękno piłki nożnej mogą wymagać od zawodników zachowań, których nie stosowaliby, gdyby byli przypisani do konkretnej roli i konkretnych zadań na boisku. Wszechstronność zawodnika i apozycyjność idei pozwalają zawodnikowi dobierać odpowiednie środki do sytuacji taktycznej na murawie.
Przykłady sukcesów szkoleniowców i drużyn grających w stylu futbolu totalnego
Najsłynniejsze drużyny, które grały tym systemem, to AFC Ajax (wygrane mistrzostwa Holandii) z początku lat 70. oraz reprezentacja Holandii z mundialu w 1974. Nie ma w tym ani trochę przypadku, jako że zarówno Ajax jak i Holandia były prowadzone przez Michelsa. Późniejsze lata przyniosły oczywiście naśladowców szkoleniowca. Wielkim orędownikiem futbolu totalnego był Johan Cruyff, który stosował system w Barcelonie. Podobną taktyką grał też Marco van Basten z kadrą Holandii podczas Euro 2008. We współczesnej piłce Pep Guardiola i jego FC Barcelona oraz reprezentacja Hiszpanii i siedzący na ławce trenerskiej Vicente del Bosque również stosowały futbol totalny.
